قدس آنلاین: یکی از خرافات و شایعاتی که در پایان ماه صفر در برخی نقاط کشورمان رونق گرفته، «دق‌الباب کردن ۷ مسجد» و «روشن کردن شمع پشت در ۷ مسجد» یا انتساب بشارت حلول ربیع‌الاول به پیامبر اکرم(ص) و در ازای آن، بشارت ورود به بهشت از طرف ایشان و یا استجابت دعا و برآورده شدن حاجات است.
آنچه در زیر می‌خوانید بخشی از توضیحات حجت‌الاسلام دکتر امیرعلی حسنلو، استاد سطوح عالی حوزه و مدیر گروه تاریخ مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه به این شبهات و بدعت‌هاست.
ماه صفر؛ موسم حزن آل‌الله
ماه صفر به دلیل اینکه چند امام معصوم(ع) در آن به شهادت رسیده‌اند و مهمتر اینکه در این ماه وحی از امت به علت رحلت و فقدان نبی گرامی اسلام(ص) قطع شده است ماهی پر از اندوه و غم است. امیر مؤمنان با اندوه از این مصیبت یاد می‌کند که رسول خدا(ص) چه نعمت بزرگی بود که بعد از او درهای آسمان و وحی بر امت بسته شد و این مصیبتی بزرگ است بر امت اسلام.
سالروز چهلمین روز شهادت حضرت اباعبدلله الحسین(ع) و یاران باوفای ایشان و به اسارت رفتن اهل بیت و زنان و همسران شهدای کربلا، از اندوه بارترین حوادث برای شیعیان جهان است. همچنین صفر ماهی است سرآغاز فصل تازه‌ای در تاریخ اسلام شد. امام حسن مجتبی(ع) و امام رضا(ع) نیز در این ماه به شهادت رسیده‌اند و شاید وقوع تمامی این رویدادهای اندوهبار موجب شده تا عده‌ای این ماه را ماهی منحوس در تاریخ اسلام بدانند.
باید به شادی پایان صفر جهت داد
در آغاز ماه ربیع جمعی به جهت رهایی از بلاهای ماه صفر یا پایان آن به اظهار شادی می‌پردازند. این اظهار خوشحالی احتمال دارد به جهت ذهنیتی باشد که از نحسی ماه صفر که مردم آن را ماه پر مخاطره می‌انگارند باشد. لذا به جهت پایان آن به شادی و انجام کارهای خاصی روی می‌آورند که مستند و مبنای دینی ندارد. لذا بایسته است این اظهار شادی و شعف را جهت داد و به آن مبانی آیینی استوار داد.
از آنجایی که در اول ماه ربیع، وقایع خوبی روی داده، بهتر است آن‌ها احیا و بازگو شود. از جمله آن اتفاقات واقعه مهم هجرت است که مبداء تاریخ اسلام شد. رویدادی تمدنی قابل توجه که رسول الله(ص) به مدینه هجرت نمود و نقطه عطفی برای نجات مسلمانان و روند تکاملی دعوت مهم پیامبر خاتم(ص) به اسلام گردید. این واقعه بزرگ برای انسانیت و همه جوامع بشری گشایش و نجات از تاریکی‌ها و ظلمت و نجات از شرک و بت پرستی و امید به رهایی بشر از رنج طواغیت به همراه دارد.
اگر در خطبه‌های حضرت‌امیر(ع) در نهج البلاغه تورق و تأملی شود، حضرت توصیفی از جوامع بشری دارد که بیان می‌کند پس از مدت‌ها که فترت انسان غرق در جهالت و تاریکی‌ها و مبتلا به ستم و ظلم طواغیت بود، نبوت خاتم(ص) نجاتی برای همه بشریت و تحقق بشارت کتاب‌های آسمانی پیشین از جمله تورات و انجیل شد.
یکی از وقاع مهم دیگر در اول ماه ربیع که جای شادی و مسرت دارد؛ سلامتی امیرمؤمنان علی(ع) در منزل رسول الله(ص) از شر مشرکان در لیله المبیت بود. واقعه‌ای که کمک کرد رسول اکرم(ص) از مکه به سوی مدینه هجرت نموده و برای استمرار راه دعوت و استقرار اسلام گامی مهمی بردارد. نقش علی(ع) در این راه همچون سایر مواقع، کلیدی است چنانکه در خندق و احد و خیبر این نقش بر جسته و بی‌نظیر نمایان است.
بنابراین در آغاز ماه ربیع برای امت اسلام حوادث شیرینی اتفاق افتاده است و این ماه فرصتی برای تجدید خاطرات هجرت و روزهای فتح اسلامی و پیروزی‌های گام به گام مسلمانان و پیشرفت اسلام بوده است. یکی دیگر از مهمترین وقایع تاریخ اسلام در آغازین روزهای ماه ربیع، آغاز امامت حضرت مهدی(عج) است که برای امت اسلامی و همه بشریت نوید سعادت و مایه شادکامی و تحقق بشارت‌های پروردگار برای نجات انسان از همه ظلم‌هاست.
با این باور می‌توان برای پایان ماه صفر شادمانی کرد
در همین ماه گاهی نقل‌های غیرمعتبری دیده می‌شود که در افواه و زبان‌ها معروف است. در سال‌های اخیر در شب پایانی ماه صفر و اول ربیع از جلوی برخی از مساجد که عبور می‌کنید، برخی از مردم در حال پخش شیرینی و شکلات هستند، یا برخی در گوشه‌ای شمع روشن کرده‌اند و زیر لب چیزی زمزمه کرده و حاجات خود را طلب می‌کنند.
در باور برخی لحظات پایانی این ماه را باید جلوی در هفت مساجد رفت و تمام شدن این ماه را به حضرت فاطمه(س) و امیرالمؤمنین(ع) تبریک گفت که معمولاً با کارهایی چون پخش شیرینی و روشن کردن شمع همراه است. البته که سلامتی حضرت علی(ع) و آغاز هجرت نبوت جای تبریک دارد و اگر این باشد، سند شادی درست و شایسته است.
دق‌الباب و شمع روشن کردن، خرافات صفر
البته از این کارها شائبه بدعت یا ترویج خرافه می‌رود. برخی از علما و مراجع بزرگ تقلید در مورد اساس این موضوعات و شکل‌گیری چنین هنجارهای عرفی بیان کرده‌اند که عمل مذکور مستند روایی نداشته و شیوه‌ای قابل تأیید نیست. اگر چه اصل اذکار و ادعیه و طلب حاجات از خداوند متعال عمل پسندیده‌ای است، لکن اشکال در شیوه عمل به نحو یاد شده است. علاوه بر آن توصیه کرده‌اند که علمای اعلام و مؤمنین با پند و اندرز و موعظه و نصیحت از رواج چنین رفتارهایی که چه بسا ممکن است منتهی به وهن مذهب گردد، جلوگیری نمایند.
برخی از مراجع تقلید و بزرگان دین نیز تصریح نموده‌اند با توجه به اینکه این عمل در روایات معصومین(ع) وارد نشده، انجام آن به عنوان یک امر مستحب شرعی جایز نیست و سزاوار است ائمه محترم جماعات مردم را به سوی مراسم و توسلاتی دعوت کنند که در روایات معصومین(ع) وارد شده است و گرنه ممکن است افراد منحرف برای وهن مذهب هر روز امر تازه‌ای اختراع نموده و جریانی را به سوی آن دعوت کنند که مناسب نیست.
در شب پایان ماه صفر چه کار کنیم؟
یکی دیگر از آداب مرسوم در پایان ماه صفر که با شهادت امام رضا(ع) نیز همراه است، حضور گسترده پیاده یا سواره مردم در شهر مقدس مشهد و در کنار بارگاه آن امام همام و ایجاد پیوند عاطفی واحساسی مقدس و ولایی با آن حضرت است، پیوندی که در زیارت همه معصومان(ع) توصیه و امر شده و مبنای دینی و آیینی دارد.
با این وجود و بنابر نظر فقها و بر اساس آنچه در روایات مستند و معتبر آمده است، مستحب است که مؤمنان در شب پایانی ماه صفر و اول ماه ربیع‌الاول، به یاد هجرت رسول الله و مجاهدت و سلامتی امیرالمؤمنین(ع) در لیله المبیت و آغاز امامت امام عصر(عج) به مساجد رفته و تا سحر به راز و نیاز و مناجات بپردازند. زنده داشت این حوادث بزرگ تاریخی افتخارآمیز، نه تنها مذموم نیست بلکه نوعی توسل به نبوت وعترت ولایت و امامت و ذکر افتخارات اسلام و اهل بیت(ع) است.
لذا اول ربیع از آن جهت که موفقیت رسول الله(ص) به هجرت و استقرار در مدینه و تشکیل حکومت اسلامی و از طرفی سلامتی امیرمؤمنان(ع) از دست مشرکین است؛ جای شادی و بشارت داشته و به این قصد و نیت می‌توان شادی کرد. بعید نیست که وجه شادی همین حوادث مهم، نقاط عطف تاریخ باشد که بازگو نشده و اگر مردم به این نیات و مقاصد شادی کنند، جای بسی خوشحالی و مسرت است. بایسته است که شادی مردم جهتی مثبت و مستند داشته باشد تا بدون سند و خرافی جلوه داده نشود.
آیا هر کس پایان صفر را خبر دهد بهشت بر او واجب می‌شود؟
مسئله بشارت حلول ربیع‌الاول به پیامبر اکرم(ص) و در ازای آن، بشارت ورود به بهشت از طرف ایشان و یا استجابت دعا و برآورده شدن حاجات نیز صحیح نیست و سندیت نیز ندارد. حدیثی اشتباه که که این سالها در قالب ارسال پیامک و پست‌ها و... رواج بیشتری نیز پیدا کرده است. آنچه در احادیث آمده است بشارت بهشت به جناب ابوذر در ماه آذر رومی هست نه در ماه صفر. این بشارت شخصی بوده و عمومی نیست. در بیان روایات همواره باید درستی آن را از عالمان دینی جویا شویم تا در دام بدعت‌ها و خرافات گرفتار نشویم.
نظر شما